Dante Alighieri, düşünceleri, yazıları ve özellikle de İlahi Komedya adlı eseri ile topluma ve sanatçılara yol gösterici olan; İtalyan dilinin babası sayılan; ömrünün son 19 yılını, doğduğu şehirden, diğer bir deyişle vatanından uzakta, sürgünde geçiren; Batı edebiyatının sürgüne gönderilmiş en önemli sanat insanlarından biridir. Sürgün Alighieri’nin düşün dünyasında oldukça önemlidir. Hatta Dante’nin şiirinin kökeni geçirdiği sürgün yıllarında yatmaktadır.
Dante, sürgünde geçirdiği bu 19 yıl boyunca Verona, Luigiana, Lucca ve Ravenna gibi pek çok farklı şehirde zorunlu olarak ikâmet etmiş; İtalyan yarımadasının değişik kültür yapılarını ve toplum geleneklerini tanıma imkânı yakalamıştır. Böylece sürgünde geçirdiği yıllar onu yalnızca Floransa’nın şairi değil, tüm İtalyan dilinin ve şiirinin babası konumuna yükseltmiştir.
Dante, kendisine yapılan haksızlığın er geç anlaşılacağını ve aklanacağını
düşünür. Diğer tüm sürgünler gibi, sürgünün ilk yıllarında vatanı Floransa’ya geri dönme ümidini yitirmemiştir.
Yerin de, göğün de desteklediği
Ve yılladır beni eriten
Kutsal şiir eğer, kendini düşman bilen
Kurtların açtıkları savaşın, kuzu gibi Uyuduğum o güzel ağıldan gitmeme Neden olan acımasızlığını dize getirebilirse;
Ağarmış saçlarımla, bambaşka bir sesle
Döneceğim oraya, vaftiz kurnamda
Şiir tacı giyeceğim başıma.
Dante Alighieri, Cennet, XXV (1-9) Kanto.
Dante Neden Sürgüne Gönderildi?
İtalyan şair Dante Alighieri, şair, edebiyat insanı olmasının yanı sıra Floransa şehrinin yönetiminde önemli bir konumda görev almış, politik bir kişiliktir. Sürgün cezasının kökeni ünlü şairin yöneticilik yaptığı işte bu yıllara ve Floransa şehrinde yaşanan iç karışıklıklara dayanmaktadır.
1302 yılında çıkarılan bir yasa ile Dante Alighieri, kamu görevini kötüye
kullanmak, yasal olmayan kazançlar sağlamak, Papa’ya ve onun yegâne temsilcisi olan kral Carlo di Valois’ya karşı gelmek suçlarından dolayı sürgüne mahkûm edilir. Gıyaben gerçekleştirilen mahkeme sonucunda şair, 5000 florinlik bir para cezasına çarptırılır ve iki yıl boyunca sürgünde kalmaya mahkûm edilir. Bu cezayla Dante ömrü boyunca kamu görevlerinden de men edilmiştir!
Dante’nin bu karara karşı gösterdiği isyankâr tavır Floransalı yöneticilerin hoşuna gitmez ve buna karşılık olarak, sürgün cezasından iki ay sonra yeni bir kararname ile şair ölüm cezasına çarptırılır. Böylece Dante’nin ömrünün sonuna kadar sevdalı olduğu şehri Floransa’yı göremeyeceği o 19 senelik ebedi sürgün hayatı başlamış olur.
Dante için, ömrünü tamamlamayı düşlediği Roma’nın kızı Floransa’dan ebediyen sürgün edilmesiyle başlayan acı dolu yazgısını şu şekilde ifade eder:
Keşke evreni yöneten Tanrı için, benim (sürgünüm) cezamın bahanesi hiç var olmamış olsaydı, çok daha mutlu olurdu! Ayrıca, eğer Tanrı istemiş olsaydı, hiç kimse bana karşı bir hata yapmamaış olurdu, ne de ben haksız bir şekilde acı/ ceza çekerdim. Ceza derken, sürgün ve yoksulluktan bahsediyorum. Beni, doğduğum ve yetişkinliğime kadar yaşadığım ve orada yorgun ruhumu dinlendirmeyi ve de hayatımın son demlerini geçirmeyi bütün kalbimle arzu ettiğim şehrimin o tatlı göğsünden uzaklaştırmak Roma’nın kızı, güzeller güzeli ünlü Floransa şehrinin vatandaşlarının hoşuna gittiğinden beri, tıpkı bir dilenci gibi, neredeyse İtalyan dilinin konuşulduğu her bir yerde, kaderin açtığı ve çoğu kez olduğu gibi haksız yere yakıştırılan yarayı istemediğim halde teşhir ederek sürgündeyim. Doğrusu acı dolu bir yoksulluk ile esen kuru rüzgarın hırpalamalarıyla farklı farklı limanlara sürüklenen yelkensiz ve dümensiz bir gemiydim ben…
Dante Alighieri, Il Convivio (1304 – 1307) kitabından bir alıntı.
Sürgün yılları uzadıkça yaşadığı sürgünü evrensel bir dille, tüm insanlığı ilgilendiren bir konu olarak insanın içinde bulunduğu maddi dünyadan yabancılaşmasının bir simgesi olarak aktardığı İlahi Komedya eseri ortaya çıkacaktır. Bu evrensel yabancılaşma, hem toplumdan dışlanma, bildiği
tanıdığı kültürden koparılarak soyutlanma, hem de kendi kişiliğinden uzaklaşma, diğer bir deyişle, bir nevi kimlikler – üstü bir kimlik edinme olarak değerlendirilebilir.
Dante’nin yaşamında dönüm noktası sayılabilecek sürgün dönemini yalnızca olumsuz yönleriyle değil; olumlu yönleriyle de irdelemek gerekmektedir. Şair, her şeyden önce sürgün dönemi sayesinde dünyaya hakim olan adaletsizliğin ve bozuk düzenin sadece çok sevdiği Floransa’ya özgü bir durum olmadığına tanıklık etmiş ve haksız bir biçimde çarptırıldığı sürgün cezasının, dünyadaki siyasi çekişmelerin, yolsuzlukların ve karmaşa ortamının bir izdüşümü olduğu bilincine
erişmiştir.
Ulusal Dante Alighieri Günü
İtalyancada Dantedì olarak dillendirilen Ulusal Dante Alighieri Günü için 25 Mart 2021 tarihi belirlenmiştir. İtalya Kültür Bakanı Franceschini tarafından İtalyanca’nın Babası Dante’ye ithaf edilen bu gün 2021 yılında ünlü şairin 700. ölüm yıldönümüne denk gelmektektedir. Bu bağlamda İtalya’nın her yerinde Dante’ye özel kutlamalar yapılacak.
Meraklısına
- Dante arkadaşlarına yazdığı mektuplarda unvan olarak Latince exul immeritus diğer bir deyişle, “haksız sürgün” imzasını kullanır.
- Sürgün olgusunun en açık şekilde kendisini gösterdiği Alighieri eseri,
şüphesiz “İlahi Komedya”dır. 1307 – 1321 tarihleri arasında yazılan bu eser sadece bir şiir olarak nitelendirilemeyecek kadar (z)engin bir içeriğe sahip bir tarih ve felsefe kaynağıdır.
- Floransalı şair, sürgün ile birlikte sadece Floransa özelinde ya da
İtalya’da değil, tüm bir insanlık için politik sorunları dizginleyebilecek bir sistem arayışına girmiştir. Bu arayışın sonucunda döneminin koşullarına uygun olarak Monarşi Üzerine (IT: De Monarchia) adlı eseri ortaya çıkarmıştır. - Bugün tedavülde kullanılmakta olan 2 euro üzerinde (Türkçe okunuşu: due euro) 1508-1511 yılları arasında tamamlanmış, Rönesans ressamlarından Rafaello tarafından İtalyan dilinin babası ünvanına sahip Dante Alighieri’ye ait fresk detayı bulunmaktadır. İtalyan bozuk paralarına ait detaylı yazıya buradan ulaşabilirsiniz.
- Ulusal Dante Alighieri Günü’ne (IT: Dantedì) ithafen RAI Cultura‘nın Dante’ye ait İtalyanca olarak hazırlanmış mini videolarını buradan izleyebilirsiniz.
Alternatif Bir İtalya’yı instagram, facebook ve twitter üzerinden takip edebilirsiniz. Seyahat önerilerimizi buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz. Facebook üzerindeki İtalya Seyahat Fırsatları grubu, Alternatif Bir İtalya sayfasına ait, interaktif paylaşımların yapıldığı bir gruptur; bekleriz.
Ziyaret Önerileri
- Dante Alighieri için düzenlenmiş bir sergi, Scuderie del Quirinale‘de. Adres: Via Ventiquattro Maggio, 16, ROMA
- Vatikan Müzesi’nde, Stanza della Segnatura‘da antik ve modern dönem şairlerinin yer aldığı fresk görülebilir.
- Dante’nin Müze olan evi, adres: Via Santa Margherita 1, FLORANSA
- Andrea Pierini’ye ait Dante, Guido Novello’nun Mahkemesinde İlahi Komedyayı Okurken isimli tablosu (1859), Galleria D’Arte Moderna, FLORANSA
- Dante Anıtı, adres: Piazza Santa Croce, FLORANSA
- Domenico di Michelino’nun Dante ve Üç Krallık isimli tablosu (1465), Santa Maria del Fiore Katedrali, FLORANSA
- San Brizio Şapeli’ndeki Luca Signorelli’ye ait Dante’nin Son Günlerin Hikayesi isimli freski, adres: Santa Maria Assunta Katedrali, Piazza del Duomo, 26, ORVIETO
- Dante’nin anıt mezarı, adres: Via Dante Alighieri, 9, RAVENNA
